कृतिसंशोधन आराखडा (Action Research Plan) कृतीसंशोधन अहवाल - Kruti sanshodhan in Marathi, DSM/D.ed/B.ed/ शिक्षक प्रशिक्षणासाठी उपयुक्त नमुना कृतिसंशोधन
.png)
कृतिसंशोधन आराखडा (Action Research Plan) हा शिक्षक किंवा शैक्षणिक संशोधकासाठी एक महत्त्वाचा दस्तऐवज असतो जो त्यांच्या शैक्षणिक समस्यांचे विश्लेषण करून उपाय शोधण्यास मदत करतो.
कृतिसंशोधन आराखडा म्हणजे काय?
कृतिसंशोधन आराखडा म्हणजे शिक्षणक्षेत्रातील एखादी समस्या शोधून त्यावर उपाययोजना करण्यासाठी आखलेली कृतीची योजना. या योजनेमध्ये शिक्षण प्रक्रियेत येणाऱ्या अडचणींचा अभ्यास करून, त्यासाठी काय उपाय करायचा, कसा करायचा, कोणत्या पद्धतीने माहिती गोळा करायची आणि त्याचे मूल्यमापन कसे करायचे याचा संपूर्ण आराखडा असतो.
✅ कृतिसंशोधन आराखड्याचा अर्थ:
शाळा, वर्ग किंवा शिक्षणप्रक्रियेमध्ये येणाऱ्या एखाद्या ठोस समस्येचे वैज्ञानिक पद्धतीने विश्लेषण करून त्या समस्येवर उपाय शोधण्यासाठी तयार केलेली कार्ययोजना म्हणजेच कृतिसंशोधन आराखडा होय.
✅ कृतिसंशोधन आराखड्याचे वैशिष्ट्ये:
-
व्यवस्थित योजना: कोणती समस्या आहे, कशी उपाययोजना करायची याचा आराखडा.
-
प्रयोगशीलता: प्रत्यक्ष वर्गात कृती करून त्याचे निरीक्षण केले जाते.
-
समस्या-आधारित: नेहमीच्या शिकवण्यातील अडचणींवर लक्ष केंद्रित.
-
मूल्यमापन: कृती केल्यानंतर त्याचा परिणाम तपासला जातो.
-
सुधारणेची संधी: शिक्षणपद्धतीत सुधारणा घडवून आणण्याची संधी मिळते.
✅ कृतिसंशोधन आराखड्यातील मुख्य घटक:
-
शीर्षक
-
भूमिका / प्रस्तावना
-
समस्या निवड व तिचे स्पष्टीकरण
-
उद्दिष्टे
-
संशोधन प्रश्न
-
कार्यपद्धती
-
साधने
-
नमुना व कालावधी
-
अपेक्षित निष्कर्ष
✅ उदाहरण:
समस्या: विद्यार्थ्यांचा गणित विषयातील भीतीभाव
कृती: गणितातील संकल्पनांचे खेळ, प्रत्यक्ष वस्तू वापरून शिकवणे, गटकार्य
मूल्यमापन: पूर्व चाचणी, निरीक्षण, प्रतिक्रिया व नंतरची चाचणी
✅ कृति संशोधन आराखडा विषय.
✳️ ------------------------येथील इयत्ता सातवीच्या विद्यार्थ्यांना मराठी विषयातील प्रकट वाचन कौशल्यात येणाऱ्या समस्या सोडविण्यासाठी राबविलेल्या उपाययोजनांच्या परिणामकारकतेचा अभ्यास
✳️ जि.प प्राथमिक शाळा------------------ येथील इयत्ता २ री ते ४ थी च्या वर्गातील विद्यार्थ्याच्या मराठी विषयाच्या श्रुतलेखनातील चुकांचा शोध घेणे व त्यासंबंधी उपाययोजनांच्या परिणामकारकतेचा अभ्यास करणे.
✳️ शाळा ------------ येथील इयत्ता ५ वी च्या विद्यार्थ्यांना मराठी विषयातील स्वाध्याय करत असताना येणा-या समस्यांचा शोध घेऊन त्या वरील उपायांची परिणामकता अभ्यासणे.”
✳️ शाळा -------------------- येथील इयत्ता सहावी च्या विद्यार्थ्यांना गणितीय क्रिया करताना (बेरीज - वजाबाकी) येणाऱ्या अडचणींवर उपाययोजना करणे.”
✳️ -------------------------- येथील इयत्ता ९ वी च्या वर्गातील विद्यार्थ्यांना मराठी विषयातील निबंध लेखनात येणाऱ्या अडचणींचा शोध घेऊन त्यावरील उपाययोजनांची परिणामकारकता अभ्यासणे
✳️ ---------------------- येथील विद्यार्थ्याना इंग्रजी वाचनात येणाऱ्या अडचणी व त्यावरील उपाय योजना करणे
✳️जिल्हा परिषद शाळा ...................... या शाळेतील मराठी माध्यमातील इयत्ता तिसरीच्या वर्गामधील गैरहजर राहणाऱ्या विध्यार्थ्यांच्या कारणांचा शोध व उपाय.
✳️इयत्ता ४ थी च्या वर्गातील विद्यार्थ्याच्या मराठी विषयच्या श्रुतलेखनातील चुकांचा शोध घेणे व त्यासंबंधी उपाययोजनांच्या परिणामकारकतेचा अभ्यास करणे
✳️ इयत्ता ६ वी च्या विद्यार्थ्यांना मराठी विषयातील स्वाध्याय करत असताना येणा-या समस्यांचा शोध घेऊन त्या वरील उपायांची परिणामकता अभ्यासणे
✳️इयत्ता पाचवीच्या विद्यार्थ्यांना भागाकार क्रिया करताना येणाऱ्या अडचणींच्या कारणांचा शोध घेणे व त्यावरील उपाययोजनांचा अभ्यास,
✳️ इयत्ता १० वी तील विद्यार्थ्यांना मराठी विषयातील निबंध लेखनात येणाऱ्या अडचणींचा शोध घेवून त्यावरील उपाययोजनांची परिणामकारकता अभ्यासणे.
✳️ इयत्ता ७ वी च्या विद्यार्थ्यांना मराठी विषयातील स्वाध्याय करत असताना येणा-या समस्यांचा शोध घेऊन त्या वरील उपायांची परिणामकता अभ्यासणे.
✳️ इयत्ता सहावीच्या विद्यार्थ्यांना इंग्रजी वाचन कौशल्यात येणाऱ्या समस्या दूर करण्यासाठी विकसित केलेल्या कार्यक्रमाची परिणामकारकता अभ्यासणे
✳️ इयत्ता ३ री च्या वर्गातील विद्यार्थ्याच्या मराठी विषयाच्या श्रुतलेखनातील चुकांचा शोध घेणे व त्यासंबंधी उपाययोजनांच्या परिणामकारकतेचा अभ्यास करणे
✳️ इयत्ता आठवीच्या विद्यार्थ्यांना मराठी विषयातील निबंध लेखनात येणाऱ्या अडचणींचा शोध घेवून त्यावरील उपाययोजनांची परिणामकारकता अभ्यासणे.
✳️ इयत्ता ६ वी. च्या वर्गातील विद्यार्थ्याच्या मराठी विषयाच्या श्रुतलेखनातील चुकांचा शोध घेणे व त्यासंबंधी उपाययोजनांच्या परिणामकारकतेचा अभ्यास करणे.
✳️ इयत्ता चौथीच्या विद्यार्थ्यांना इंग्रजी वाचन कौशल्यात येणाऱ्या समस्या दूर करण्यासाठी विकसित केलेल्या कार्यक्रमाची परिणामकारकता अभ्यासणे
✳️इयत्ता चौथीच्या विद्यार्थ्यांना भागाकार क्रिया करताना येणाऱ्या अडचणींच्या कारणांचा शोध घेणे व त्यावरील उपाययोजनांचा अभ्यास,
✅ वरील विषयाचे कृतिसंशोधन आराखडा बनवून Pdf स्वरूपात मिळेल. आपणास फक्त त्याची प्रिंट काढून बायडिंग करून घ्यावी लागेल.
📲 संपर्क : 9822882668
✅ कृतिसंशोधन आराखड्याची गरज (Garaj)
कृतिसंशोधन आराखडा ही एक नियोजित कृती असते जी शिक्षणप्रक्रियेमधील समस्यांचे मूळ शोधून त्यावर उपाय सुचवते. या आराखड्याची गरज पुढील कारणांमुळे भासते:
🔹 १. शिक्षणात येणाऱ्या समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी
-
वर्गखोलीत अनेक वेळा अशा समस्या उद्भवतात ज्या शिकवण्याच्या परिणामकारकतेवर परिणाम करतात.
-
जसे की – विद्यार्थ्यांची गैरहजेरी, अभ्यासात रस न लागणे, वाचन/लेखनात अडचणी इ.
-
या समस्या ओळखून त्यावर उपाय शोधण्यासाठी कृतिसंशोधन गरजेचे असते.
🔹 २. शिक्षणप्रक्रिया अधिक परिणामकारक बनवण्यासाठी
-
कृतिसंशोधनामुळे शिक्षकांना आपल्या अध्यापन पद्धतीत सुधारणा करता येते.
-
शिक्षण अधिक समजून घेण्याजोगं आणि आनंददायी बनवता येतं.
🔹 ३. विद्यार्थ्यांचा सहभाग व प्रगती वाढवण्यासाठी
-
कृतिसंशोधनामुळे विद्यार्थ्यांचे लक्ष केंद्रित होते, आत्मविश्वास वाढतो आणि शैक्षणिक प्रगती होते.
-
विशिष्ट अडचण लक्षात घेऊन केलेली कृती त्यांच्यासाठी उपयुक्त ठरते.
🔹 ४. शिक्षकाच्या व्यावसायिक विकासासाठी
-
शिक्षक स्वतःच्या अध्यापनातील त्रुटी ओळखतो व त्या दुरुस्त करतो.
-
यामुळे तो एक चांगला विचारशील शिक्षक बनतो.
-
तो स्वतः अभ्यासू आणि प्रयोगशील बनतो.
🔹 ५. शाळेतील गुणवत्ता सुधारण्यासाठी
-
शाळेतील चांगले शिक्षण, चांगली परीक्षा प्रणाली, विद्यार्थ्यांचा आनंदी सहभाग हे सर्व कृतिसंशोधनामुळे शक्य होते.
-
त्यामुळे एकूणच शाळेची गुणवत्ता सुधारते.
🔹 ६. शास्त्रीय दृष्टीकोन विकसित करण्यासाठी
-
समस्या, निरीक्षण, विश्लेषण, निष्कर्ष ही वैज्ञानिक पद्धती आत्मसात करण्यासाठी कृतिसंशोधन महत्त्वाचे ठरते.
✍️ निष्कर्ष:
कृतिसंशोधन आराखडा ही केवळ एक योजना नसून शिक्षकाच्या शिकवण्याच्या प्रक्रियेतील एक महत्त्वाचा टप्पा आहे, जो शाळा आणि विद्यार्थ्यांच्या विकासासाठी अत्यंत उपयुक्त आहे.
.gif)
.png)
COMMENTS